Phokaia Erken Roma Dönemi Pişirme Kapları

.

Yüksek Lisans Tezi - Ege Üniversitesi (İzmir - 1995), Türkçe.

.

Kapak, İçindekiler, Önsöz, Giriş (PDF Dosyası olarak):

Internet Yayını İçin Önsöz 

 İzmir - Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı’nda 21 Şubat 1995’de yüksek lisans öğrencisi olarak tez savunmamı yapmak üzere, üç arkeoloji doçentinden oluşan jüri önünde hazır bulundum. Jüri üyeleri bir saat süren sınav sonunda, hazırlamış olduğum ve aşağıda da ilk önsözüyle birlikte sunulan “Phokaia Erken Roma Dönemi Pişirme Kapları” başlıklı çalışmamı oybirliğiyle başarılı buldu. 1990 yılından sözü edilen sınava kadar geçen süre içinde hiç ara vermeksizin Phokaia’daki arkeolojik kazılarda ele geçen keramikleri incelemiş, önce 1991’de lisans diplomam için bir tez çalışması tamamlamış ve en sonunda yüksek lisans tezimi ve bu sınavı vererek mesleki alanda bir tür uzmanlık belgesi anlamını da gelen yüksek lisans diplomamı almaya hak kazanmıştım. Bunun kadar benim açımdan bir başka önemli şey, öğrenci ve arkeolog olarak hiçbir ekonomik beklentim olmadan yıllarımı verdiğim Phokaia Antik Kenti kazılarıyla ilgili olarak yaptığım bilimsel çalışma, bizzat tez danışmanım da olan kazı başkanı ve yukarda belirtilen tez savunmasında jüri üyesi olan bilim adamları tarafından da tescil edilmişti; mutluydum. Bundan sonraki planım, mümkünse doktora çalışması olarak, incelenen malzeme ve tipler anlamında çalışmamı genişletmek, en nihayet kitap olarak yayınlamak için elimden geleni yapmaktı.

Aslında yukarıdaki paragrafta anlatılanları da ele alan bu çalışmaya ilişkin bir önsözü daha tezi tamamladığım zaman yazmıştım. Eğer her şey planladığım gibi normal yolunda ilerleseydi uzun uzadıya yenisini yazmam gerekmeyecekti; fakat bu böyle olmadı. Yüksek lisans savunmamın ardından dil öğrenimi ve doktora çalışması için gittiğim Almanya’dan, iki yıl geçtikten sonra Foça’ya bir ziyaret için uğradığımda tezime ait bir bölümün, İzmir Müzesi’nde çalışan Arkeolog Suzan Özyiğit (bundan sonra S.Ö.) tarafından iznim ve haberim olmadan yurt dışında bulunmam fırsat bilinerek, olduğu gibi Antik & Dekor (Sayı 41, İstanbul 1997) adlı dergide kendi adıyla yayınlatılmış olduğunu gördüm. Tez danışmanım Doç. Dr. Ö. Özyiğit’in (şimdi Prof.) de eşi olan şahıs, bu dergiden nüshaları tanıdık çevrede dağıtmış ve bu çalışmayı kendinin yaptığını söylemişti. Telefonla yaptığım görüşmelerde bana da ısrarla bu yazıyı kendinin yazdığını iddia ediyordu. Sabık tez danışmanım olayı ilk başlarda sessizlikle karşılamış, ancak söz fırsatı bulunca da “büyük arkeolog olsaydın da (çalışmayı) kendin yayınlasaydın” ya da zaten sınırlı nüshada yayın niteliği taşıyan bana ait yüksek lisans tezi için “yayın hakkını sana vermedim!” diyerek kendi yaklaşımını ortaya koymayı ihmal etmemiştir. Bu durumda konuyla ilgilenenleri aydınlatmak gerekmekteydi.

Yukarıda sözü edilen ve ilgili şahıs tarafından çalınan bölüm, tezimin 9. ve 25. sayfaları arasında yer almaktadır ve başlığı “Grekler'de Mutfak Kültürü” dür. Bölüm 9 ve 10. sayfalardaki bir giriş ile “A - Beslenme Alışkanlıkları”, “B - Mutfak Mekanı”, “C - Mutfak Eşyaları” alt başlıklarından oluşmaktadır. Ayrıca tezin 102’den 122’ye kadar olan dipnotları da bu bölüm dahilindedir.

S.Ö. bölüme ait ana başlığı “Hellen - Roma Mutfak Kapları”, alt başlıklardan ilkini kaldırıp devamını “Mutfak Alanı” ve “Mutfak Eşyası” olarak değiştirmiştir. Tez çalışmasında 9. ve 10. sayfada görülen bölüm girişi ve 17. sayfadaki Foçalılar’ın ilk çağdaki beslenme olanaklarıyla ilgili değerlendirme ve dipnotlar adı geçenin kendi adıyla yayınlattığı yazıdan çıkarılmıştır. Suzan Özyiğit, tez çalışmamızın genelinde geçen “Grek, Grekler” sözcükleri yerine Antik & Dekor’ daki yazıda “Hellen, Hellenler” sözcüklerini kullanmıştır.

S.Ö. dergideki yazıya 12 adet fotoğraf eklemiş, bunun yanında yanlışlıklara düşme pahasına tezde  Grek alfabesiyle yazılmış kimi sözcüklerin transkripsiyonunu yapmayı denemiş ya da transkripsiyonunu yapmaya cesaret edemediği diğer sözcükleri metinden çıkarma yolunu tercih etmiştir.

Temennimiz yukarda kısaca anlatmaya çalıştığımız vahim durumların tekrar yaşanmamasıdır. Ancak bunun önüne geçmenin bir yolunun da benzeri durumların en azından arkeoloji ile uğraşanlara ve yayıncılara bir şekilde duyurmaktan geçtiği açıktır. Tabi burada şunu da göstermek istemekteyiz ki, Internet sayesinde çok fazla masraf ve sözde “büyük arkeolog” olmadan yayın yapmak, hatta kağıt üzeri yapılabilecek yayından çok daha geniş bir kitleye ulaşmak işten bile değildir. Akademik çevrede bulundukları pozisyonlar sırf yayıncılarla daha yakın olma imkanı verdiği için başkasına ait çalışmaları utanmadan kendisininmiş gibi yayınlatan ahlaksızların saltanatı böylece sona ermiştir. Bu inançla, yürütmekte olduğum güncel çalışmalardan vakit yaratabildiğim ölçüde konuyla ilgili ayrıntıları ve takip eden olaylar zincirini belgelerle tek başına ayrıca ele alıp tez çalışmamın diğer bölümleriyle birlikte ilginize sunmaya devam edeceğim.

Ahmet Aydemir, Bochum 2003.

Levhalardan örnekler:

Tavalarla ilgili levhalar için tıklayınız...

ÜNAL EMİROĞLU’NUN BİLİRKİŞİ RAPORU

İstanbul Cumhuriyet Savcılığı Basın Bürosu Sayın Makamına

Dosya No         : 1997/289 Mv.

MÜŞTEKİ        : Ahmet AYDEMİR

SANIKLAR     : 1-) Suzan ÖZYİĞİT

                          2-) Ömer ÖZYİĞİT

                          3-) Emel BUDAK

            BİLİRKİŞİ RAPORU

TALİMAT: Başsavcılık Basın Bürosu’nun tensipleriyle, şikayet konusu olayda 5846 sayılı yasaya muhalefet olup olmadığı hususunun incelenmesi, bilirkişiye görev olarak tevdi edilmiştir.

İ N C E L E M E :

            Şikayet :

Şikayetçi vekilinin 27.11.1997 havale tarihli dilekçesinde özetle: A.Aydemir’in Ege Üni.Sosyal Bil. Ens. Arkeoloji ve Sanat Tarihi Ana bilim dalında yüksek lisans eğitimi gördüğü, sanıklardan suzan özyiğitin eşi olarak diğer sanık ömer Özyiğiti’in danışmanlığında Phokaia Kazıları’na katıldığını ve yüksek lisans tezini “Phokaia Erken Roma Dönemi pişirme Kapları” üzerine hazırlayarak jüriye sunduğu, tezinin başarılı olarak kabul gördüğü, ancak, sanıklardan S.Özyiğit’in izinsiz olarak tezin bir bölümünü, başlığını değiştirerek ve bazı ilaveler yaparak Antik Dekor dergisinde kendi imzası ile yayınladığı, yapılan uyarılara rağmen sonuç alınamadığı, Fikir ve Sana Eserleri Yasası’na aykırı hareket edildiği,  sanıkların cezalandırılması gerektiği, öne sürülmüştür.

            Savunma:

            -Sanık Emel Budak: 17.12.1997 tarihli, savcılık basın bürosunda alınan ifadesinde özetle; sanıklardan S.Özyiğit’in makalesini, kendi çalışmalarına güven duydukları için yayınladıklarını, yazının sonradan A.Aydemir’e ait yüksek lisans tezinden alıntı olduğunu öğrendiklerini, tezin yayınlanmadığı için durumu bilmediklerini, yayınlanmadığı için de telif hakkı bulunmadığını, kasıtlı hareket etmediklerini açıklamıştır.

            -Sanık Ömer ÖZYİĞİT: Ege Üni.edebiyat Fak. Dekanlığı’nın açtığı soruşturmada sanığın 20 Şubat 1998 tarihli yazılı ifadesinde özetle; eşi diğer sanık Suzan ÖZYİĞİT’e Ahmet AYDEMİR’in tezi hakkında bilgi ve fotograf vermediğini, fotografları yayın hakkının Suzan ÖZYİĞİT’e ait olduğunu, tezin ilgili olduğu kazı için kendisinin yetkili olduğunu, yasa gereği kazı malzemeleri yayın hakkının kendisinde bulunduğunu, Ahmet AYDEMİR’e yayın hakkı verilmediğini, üstelik tezin alındığı öne sürülen “Greklerde Mutfak Kültürü” başlıklı bölümün eser niteliğinde bulunmadığı için Fikir ve Sanat Eserleri Yasaı’na aykırı olmadığını bildirmiştir.

            -Sanık Suzan ÖZYİĞİT: Savcılık bürosundaki 04.03.1998 tarihli ifadesinde özetle; şikayete konu olan tezdeki bilgilerin aslında eşine ait olduğunu, alındığı ileri sürülen teze ait bölümün eser niteliğinde olmadığını, yazdıklarının bilinen şeyler olduğunu, tezden istifade etmesine gerek olmadığını, çünkü kendi bilgilerinin yeterli olduğunu savunmuştur.

            Sanık vekilinin tarihsiz dilekçesinde de aynı hususlara değinildiği ve diğer sanık Ömer ÖZYİĞİT’in üniversite soruşturmasında dayandığı yasal gerekçelere burada da yer verildiği görülmüştür.

            Sanık ömer ÖZYİĞİT’in disiplin cezasına çarptırılmasına gerek olmadığı yolundaki Edebiyat Fakültesi Yönetim Kurulu kararı da dosyaya ibraz edilmiştir.

DEĞERLENDİRME:

            1-Eser Sahipliği: Şikayete konu olan yüksek lisans tezi, bilim adamlarından oluşan jüri tarafından başarılı bulunmuştur. Her ne kadar tezin özgün olmadığı yönünde savlar ileri sürülmüşse de, 5846 sayılı yasanın 2.madesinde yer alan “bilim eseri” niteliğinde bir çalışma görüntüsünün ötesinde yasanın aradığı “sahibinin hususiyeti” şartı, dosyadaki ilgili bölüm örneğinde görülebilmektedir.

            Sahibinin özelliğini yansıtan bilim eseri, 5846 sayılı yasanın koruması altındadır. Koruma için bir başka koşul da eserin alenileşmesidir. Tez, yayınlanmamış olsa bile, üniversite kütüphanesinde herkesin bilgi ve istifadesine sunulmuştur. Bu da koruma için yeterlidir. Aslında, eserin aleniyeti(açıklanması), eserin niteliğinde bir değişiklik yapmaz, açıklanmamış bir eser de, mutlak bir hakkın konusu olabilir.

            Kazılarda bulunan eserlerin yayın hakkının 5846 sayılı yasa açısından Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 43. Maddesi gereği kazı, sondaj ve araştırma izni alan kurumlar adına kazı, sondaj ve araştırmaları fiilen idare edenlere ait olması, bu konuda araştırma ve inceleme yazısı yazanların haklarının korunmaması anlamına gelmez.

            2-Sanıklardan Suzan ÖZYİĞİT’in şikayetçi eser sahibi A.AYDEMİR’in tezinden alıntılar yapması, bu sanık açısından 5846 sayılı yasanın ihlali niteliğinde görülmüştür; ihlal edilen manevi ve mali fikri haklar açısından anılan yasanın 71/3 ve 72.maddeleri gereği işlem yapılması gerektiği görüş ve kaanatine varılmıştır. Yüksek takdirlerinize sunulur. Bilirkişi Prof.Dr.Ünal EMİROĞLU

DURUŞMA ZABITLARI:

15.06.1999 tarihli celse zaptı:Müdahil vek.Av.İ.AYDEMİR geldi. Aç.dur.başla. Müdahilin hazırladığı Yük.Lis.Tezi ile ilgili C.Savcılığına yazılan tezkereye cevap var. A.AYDEMİR’in hazırladığı tezin tasdikli örneğinin gönderildiği görüldü. Okundu dos.kondu. Müd.Vek.soruldu. Dosya üzerinde bili. İncelemesi yapılsın dedi. G.D.Talep gibi. 1-C.Savcılığına yazılacak bir tezkereyle İst.Üni. Arkeoloji bölümünden Erken Roma Dönemiyle ilgili uzman olan 2 kişilik bir bilirkişi istenmesine, liste geldiğinde mahkemenin seçeceği hukukçu bilirkişi ile birlikte dosya bilirkişilere tevdi edilerek sanıkların yayınladığı makale ile müdahilin yük.lis.tezi karşılaştırılarak müdahil aleyhine müdahilin fikri haklarına tecavüzde bulunup bulunmadığı başka bir anlatımla 5846 sayılı kanunu 71/1 – 3 – son, 72/1-son maddeleri bakımından suçun oluşup oluşmadığının tespitinin istenmesine, 2-bu sebeple yargılamanın 05.10.1999 günü saat 11.00’e bırakılmasına k.v. 15.06.1999 NOT: Bu eski hakimin verdiği bir karar bu karardan sonra hakim değişikliği gerçekleşmiştir.

19.04.2000 tarihli celse zaptı:Müd.vek.geldi.açık duruşmaya devam olundu. Bilirkişi listesinin geldiği görüldü. Biz bu bilirkişilerin içine bir de hukukçu bilirkişi alınmasını istiyoruz dedi. G.D. İstem gibi: dosyanın Erken Roma dönemiyle ilgili bildirilen bilirkişilere tevdine, 2.Diğer hususların daha sonra düşünülmesine, 3-yargılamanın...... Karar verildi .

KANUN MADDELERİ

FSEK 71.madde: Bu kanunun hükümlerine aykırı olarak kasten:

1-alenileşmiş olsun veya olmasın, eser sahibi veya haleflerinin yazılı izni olmadan bir eseri umuma arz eden veya yayımlayan,

2.sahip veya halefinin yazılı izni olmadan, bir esere veya çoğaltılmış nüshalarına ad koyan, 3.başkasının eserini kendi eseri veya kendisinin eserini başkasının eseri olarak gösteren veya 15.mad.2.fık.hükmüne aykırı hareket eden,

4.32,33,34,35,36,37,39,40.mad.lerdeki hallerde kaynak göstermeyen veya yanlış kifayetsiz veya aldatıcı kaynak gösteren,

Kişiler hakkında üç aydan üç yıla kadar hapis ve 300milyondan, 600milyona kadar ağır para cezasına hükmolunur.

FSEK 72.madde: Hak sahibinin yazılı izni olmaksızın, bu kanuna aykırı olarak kasten:

1.Bir eseri herhangi bir şeklide işleyen

2.Bir eseri herhangi bir şekilde çoğaltan

3.Bir eser veya işlenmelerinin kendi tarafından çoğaltılmış nüshalarını satan veya satışa veyahut tedavüle arz eden,

 4.Bir eseri veya işlenmelerini temsil veya teşhir eden yahut umumi yerlerde gösteren veya radyo yahut buna benzer vasıtalar ile yayan,

5.Bir eseri veya işlenmelerini kiralayan,

6.Eser sahibinin izni olmadan yapılan nüshaları ithal eden,

Kişiler hakkında üç aydan bir yıla kadar hapis ve 300 milyondan, 600 milyona kadar ağır para cezasına hükmolunur.

KARAR: