Bartolomeo Mastri de Meldola
THEOLOGIA MORALIS
[903]
Disputatio 26
De inferno, et statu damnatorum
[903b] 1. In praecedenti Disputatione de Beatitudine, et gloria tam animae, quam corporis, quam in Caelo summa exultatione, et inaestimabili dulcedine Beati consequentur, tractavimus, ut homines ad divinae legis obsevantiam, et eiusdem praeceptorum adimpletionem facilius, et promptius inducerentur; Nunc in praesenti Disputatione de Inferno, et paenarum acerbitate, quas ibi patientur ob eorum peccata damnati, agere decrevimus, ut peccatores talium paenarum gravitate, et perpetuitate perterriti ab eis abstineant, siquidem, ut fert adagium, oderunt peccare boni virtutis amore, oderunt peccare mali formidine paenae.
Quaestio prima.
De paenis Inferni.
2. Supponendum est in hac quaestione cum fide catholica contra quamplures Hereticos dari Infernum, hoc est, locum aliquem, in quo damnati cruciantur iuxta eorum demerita, et peccata, ut ex pluribus Scripturae locis manifeste colligitur, ut ex psalm. 6. In Inferno autem quis confitebitur tibi, et psalm 13. Dolores inferni circumdederunt me et psalm 18 erubescant impii, et deducantur in Infernum; et psalm. 48. Sicut oves in inferno positi sunt mors depascet eos, et tandem ex illo Matth. Ite maledicti in ignem aeternum, ac pluribus aliis consimilibus; locum autem iste vocatur Infernus, quia est inferioribus terrae partibus circa [903b] eius centrum, ut communiter docent Doctores, et SS. Patres, et praesertim Scotus noster 4. dist. 48. quaest 2. L.
Articulus primus
Quibus paenis crucientur damnati in Inferno.
3. Primo conveniunt Doctores, ete est de fide in Infero dari paenam vermis conscientiae, illaque damnatos cruciari, quae ut ait Scotus 4. dist. 46. q. 4. B. et distinct. 50 quaest. 6. Q. consistit in tristitia, et remorsu conscientiae, et peccatorum, inquantum tollunt bonum commodi, ut etiam antea dixerat 2. d. 7. quaest. un. § Restat nunc, ubi ait Angelos malos torqueri a verme, qui est remorsus conscientiae, ista enim paena vermis est quaedam tristitia, et continuus conscientia remorsus, quem habent damnati, quod ob tam levem satisfactionem, quam peccando habuerunt, vitam aeternam amiserint, et tam graves paenas incurrerint; quae tristitia erit plane valde magna, sicut enim dolor in hac vita conceptus ob peccatum aliquod commissum, et periculum ob illud damnationis incurrendae, valde magnus esse solet; tanto maior erit in Inferno, ubi nulla est redemptio, nec ulla spes bonum amissum recuperandi; Et haec paena vermis conscientiae colligitur expresse ex variis Scripturae locis, ut Isaiae 66 in fine, ubi ait: Vermis eorum non morietur, et ignis eorum non extinguetur, et idem habetur Marci 9. Bonum est tibi debilem intrare in vitam, quam duas manus habentem ire in gehennam in ignem inextinguibilem, ubi vermis eorum non morietur et ignis non extinguetur, quem Isaiae locum ita explicat D. Ambrosius in cap. 5. Lucae in fine his verbis; Vermis est, eo quod irrationabilia animae peccata mentem rei, sensumque compungant, et quaedam exedant viscera conscientiae, quae tanquam vermes ex unoquoque nascuntur, tan-[904a]quam ex corpore peccatoris; et sic etiam exponit dictum Isaiae D. Hieronimus in illud cap. 66. in fine dicens, vermis autem qui non morietur, et ignis qui non extinguetur, a plerisque conscientia accipitur peccatorum quae torqueat in suppliciis constitutos, pro quo multa adducit Scripturae loca; Addunt praeterea Patres, et Doctores in Inferno dari non tantum paenam vermis spiritualis, sed etiam corporalis, quod etiam ex pluribus deducunt Scripturae locis, praesertim vero ex Iudith. 16 ubi habetur: Dominus omnipotens vindicabit in eis, in die Iudicii, visitabit illos, dabit enim ignem, et vermes in carnes eorum, ut urantur, et sentient usque in sempiternum, quibus verbis expresse significatur impios post iudicium, et corporum resurrectionem luituros vermium paenas in carnes; et idem habetur Isaiae 14 Detracta est ad inferos superbia tua, concidit cadaver tuum, subter te sternetur tinea, et vestimentum tuum erunt vermes ergo post iudicium praeter paenam vermis spiritualis erunt quoque corporei vermes carnes damnatorum rodentes; hinc D. Bernardus lib. meditat. cap. 3. inter alia damnatorum tormenta hoc quoque recenset, quod vermes crudeles mordebunt (engl. will bite into) intima cordis, subdens esse cruciandos etiam per vernem conscientiae.
4. Secundo conveniunt Doctores, et etiam de fide est in Inferno dari paenam damni, illaque damnatos cruciari, quae consistit in carentia commodi, seu boni conventientis naturae intellectuali, ut docet Scotus loc. cit. ubi ait distinction. 50 quaest. 6 § Ad primam quaestionem, quod non est solum carentia boni convenientis naturae intellectuali, quia sic non esset paena, sed est carentia boni apti inesse, et convenientis, quod debet inesse, non boni remoti, sed propinqui, nec cum hoc toto esset illa carentia paena, nisi esse notita##, et ideo oportet, quod sit carentia involuntaria, et hac de causa paena damni est omnium gravissima in damnatis, quia accidit eis cum tristitia, et desperatione, et quoniam sub genere commodi, su boni convenientis naturae intellectuali, quo damnari privantur, multae species continentur, cum enim anima, eet corpore sind praediti, et hoc essent capaces omnis commodi appetitur taam rationali, quam sensitivo convenientis, quamvis summum omnium commodum sit beatitudo, scilicet, visio Dei, eiusque fruitio, alia tamen adsunt commoda, quibus ratione corporis, et animae damnati privantur; Unde in primis post iudicium, et corporum resurrectionem damnati habebunt paenam damni omnium corporalium delectationem, quia in Inferno nullum adest obiectum delectabile respectu sensus, quo spectat illud, quod Abraham diviti respondit: Recordare fili quia recepisti bona in vita tua, et Lazarus similiter mala, nunc autem hic consolatur, tu vero cruciaris, quibus verbis innuit omnia bona corporalia, quae dives in vita habuit, conversa esse in mala. Deinde alia paena damni, quam etiam modo patiuntur damnati in Inferno, est privatio omnium virtutum, non solum supernaturalium, sed etiam moralium, habitus enim supernaturales dantur ad exercendum ac tus sibi proprios, et ad animae decorem et ornatum, damnati autem nullum decorem supernaturalem habent, nec ullum actum supernaturalem elic ere possunt, et cum turpissimis vitiis sint undequaque faedati, ut ait Gerson. serm. 1 de omnibus Scantis, omni virtute morali sunt ex##ti; Tandem fravior paaena damni existentium in Inferno est privatio beatitudinis, quae proinde anthonomastice dicitur paena damni, quam in Inferno damnati patiuntur. Hoc autem constat ex pluribus Scripturae locis, et praesetim ex illo Matth. 15. ubi electis dicitur: Venite benedicti Patris mei, percipite regnum, reprobis vero, Ite maledicti in ignem aeternum et ibunt [904b] hi in supplicium aeternum, iusti vero in vitam aeternam, haec autem in visione Dei, eiusque fruitione consistit, ut dictum est disp. praeced. quaest. 1. art. 1 ex Ioan. 17 Haec est autem vita aeterna, ut cognoscant te solum Deum verum, et quem misisti Iesum Christum, ergo beatitudine damnati carebunt, quae erit paena damni omnium gravior; et ita etiam discurrit D. August. lib de spiritu, et anima cap. 56 ubi post infinitas fere damnatorum miserias enumeratas subdit, Deum autem non videbunt, quod est omnium miseriatum miserius, quis enim diciere potest, quanta paena erit non videre Creatorem rerum omnium, Redemprem, et Salvatorem fidelium, Regem Caeli, et terrae, et Dominum universi, per quem sumus, et vivimus, et ratio est, quia ut ipse etiam D. August. ait lib. de triplici habitaculo cap. 4 si damnati Dei faciem viderent, nullam paenam, nullum dolorem nullamque iustitiam sentirent, cuius praesentia si in Inferno cum Scantis habitatirbus appareret, continuo Infernus in amenum Paradisum converteretur; Datur igitur in Inferno paena damni, quae est maior caeteris, nam ut visio divina, et fruitio est in beatis omnium bonorum radix, ita privatio eiusdem visionis, et fruitionis in damnatis est omnium malorum fons, et origo.
5.